 | Σκοπός Μαθήματος: |
| |
| | | Να οδηγήσει όσους φοιτητές έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να προσεγγίσουν την εσωτερική δομή και οργάνωση των ανώτερων φυτικών οργανισμών σε μια περιπλάνηση που θα τους επιτρέψει να εξοικειωθούν με τις εντυπωσιακές προσαρμογές που έχουν αυτά υιοθετήσει κατά τη διάρκεια της εξέλιξης προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις πιέσεις τους περιβάλλοντος οι οποίες, στις περιοχές με μεσογειακό τύπο κλίματος, είναι έντονες και ποικίλες. | | | | Μέσα από τις προσαρμογές αυτές τα φυτά προστατεύονται, αμύνονται και καταφέρνουν να ρυθμίζουν τις μεταβολικές οδούς τους, κυρίως αυτές του δευτερογενούς μεταβολισμού, και να παράγουν προϊόντα – εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που το περιβάλλον δημιουργεί. Τα προϊόντα αυτά, πολλές φορές, είναι πολύτιμα και για τον άνθρωπο, τα αξιοποιεί εδώ και χιλιετίες, τα «ανακαλύπτει» ξανά και στις ημέρες μας και πλουτίζουν το δικό του οπλοστάσιο για την προστασία της υγείας του, ενώ βοηθούν την ευημερία και τη διατροφή του. |  | |
| | | | |  | Η αμυντική τρίχα της γνωστής τσουκνίδας "Urtica dioica" (μαυρόασπρη φωτογραφία), οι ρητινοφόροι αγωγοί των κωνοφόρων και του μαστιχόδεντρου, οι εκκριτικές τρίχες στο θυμάρι, στη ρίγανη και στο αρωματικό φυτό "Pelargonium odoratissimum" (φωτογραφία αριστερά), οι ελαιοφόροι αγωγοί στο σέλινο, οι γαλακτοφόροι σωλήνες στη συκιά, τα εκκριτικά κύτταρα στο φύλλο της δάφνης εντάσσονται όλα στις δομές που τα φυτά έχουν αναπτύξει για να απαντούν στις περιβαλλοντικές πιέσεις. Η εξοικείωση των φοιτητών με τις δομές και τους μηχανισμούς που τα φυτά έχουν αναπτύξει ανοίγει νέους δρόμους στα ενδιαφέροντά τους και προσφέρει νέες προοπτικές στις επαγγελματικές τους αναζητήσεις. | |
| |
 | Στόχος Μαθήματος: |
| |
| | | Το περιεχόμενο του μαθήματος, μέσα από μια μακρά διαδικασία μετεξέλιξης, έχει αλλάξει ριζικά όχι μόνο για να αποκλείσει τις επικαλύψεις με το γενικό μάθημα της «Εισαγωγής στη Βοτανική» αλλά – κυρίως – για να προσφέρει στους φοιτητές γνώσεις που έχουν σχέση με τα φυτά του τόπου μας, που συνδέονται άμεσα με την ιστορία και τις χρήσεις τους και αποτελούν πλέον αντικείμενο μεγάλου ενδιαφέροντος της φαρμακευτικής βιομηχανίας, της βιομηχανίας τροφίμων και αρτυματικών αλλά και της κοσμετολογίας. Έτσι, η λεπτομερής προσέγγιση των ανατομικών χαρακτηριστικών των φυτών ταξινομημένη στο κλασικό πλαίσιο της περιγραφικής ανατομικής (κύτταρα, ιστοί, όργανα κτλ) έχει αποκλειστεί. | | | | | Στις διαλέξεις του μαθήματος παρουσιάζονται τα ενδιαφέροντα ανατομικά χαρακτηριστικά πολυάριθμων φυτών που κάθε φοιτητής συναντά στο ελληνικό περιβάλλον με το οποίο είναι εξοικειωμένος. Γίνεται συζήτηση προκειμένου να συσχετιστούν τα ανατομικά χαρακτηριστικά των φυτών με το περιβάλλον, αξιολογείται η αποτελεσματικότητα των προσαρμογών κάθε φυτού στον διαρκή αγώνα επιβίωσής του και συνδέονται αυτές με την αξιοποίηση των φυτών από τον άνθρωπο, τους λόγους που τα χρησιμοποιεί, τις βιοδραστικές ουσίες που ενδεχομένως παράγουν, τις φαρμακευτικές χρήσεις τις δυνατότητες in vitro καλλιέργειας και τέλος – πρόσφατα (2014) – τις δυνατότητες βελτίωσης των μεταβολικών οδών παραγωγής βιοδραστικών ουσιών με τη βοήθεια των παρεμβάσεων της μοριακής βοτανικής. |  | | | | | Είναι προφανές ότι, για την παρακολούθηση του μαθήματος και την κατανόηση του περιεχομένου του, οι φοιτητές θα πρέπει να έχουν γνώσεις ανατομίας φυτών από το βασικό μάθημα. | |
| |
 | Περιεχόμενο Διδασκαλίας: |
| |
| | | 1ο μέρος (12 ώρες) : Γνωριμία του μεσογειακού κλίματος, του μεσογειακού περιβάλλοντος, των πιέσεων που ασκούνται στα φυτά στις διάφορες εποχές και τις ανάγκες που προκύπτουν προκειμένου τα φυτά να επιβιώσουν κάτω από αυτές τις συνθήκες. | | | | Γνωριμία με τις διαπλάσεις των αειφύλλων σκληροφύλλων, τις ιδιαιτερότητές τους, τα οικολογικά χαρακτηριστικά τους και τα ανατομικά χαρακτηριστικά των βασικών αείφυλλων ειδών που επικρατούν σ’ αυτές. | | | | Γνωριμία με τις διαπλάσεις των φρυγάνων, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, τα βασικά είδη που απαντώνται σε αυτές, οι προσαρμογές τους και η μεγάλη «επινόηση» του εποχιακού διμορφισμού. | | | | 2ο μέρος (22 ώρες) : Οι φοιτητές/τριες έρχονται σε επαφή με περισσότερα από 60 φυτικά είδη, κοινά στον τόπο μας. Ενημερώνονται για τα ανατομικά χαρακτηριστικά τους, εντοπίζουν σημαντικές λεπτομέρειες μέσω του Οπτικού Μικροσκοπίου αλλά και των Ηλεκτρονικών Μικροσκοπίων Σάρωσης και Διέλευσης, συνδυάζουν τα χαρακτηριστικά αυτά με τις χρήσεις των φυτών και συζητούν για τις βιοδραστικές ουσίες που παράγονται και πως αυτές αξιοποιούνται. |  | | | | 3ο μέρος (5 ώρες) : Καταβάλλεται προσπάθεια να συνδεθούν τα ανατομικά χαρακτηριστικά των φυτών, με ενδιαφέροντα φυτικά προϊόντα που παράγουν, τις χρήσεις τους στη φαρμακευτική βιομηχανία, στη βιομηχανία τροφίμων, στην κοσμετολογία και σε άλλες βιομηχανικές δραστηριότητες, την οικονομική τους σημασία και τις προοπτικές για αξιοποίησή τους με διάφορους άλλες, σύγχρονες μεθόδους. | |
| |
 | Περιεχόμενο Εργαστηριακών Ασκήσεων: |
| |
| | | 1. Επιδερμίδα - απομόνωση επιδερμίδων. |  | | 2. Εκκριτικοί σχηματισμοί. | | 3. Ανατομία ρίζας. | | 4. Ακραία μεριστώματα. | | 5. Ανατομία βλαστού. | | 6. Αρχιτεκτονική δευτερογενούς ξυλώματος. | | 7. Ανατομία φύλλου – προσαρμογές. | | 8. Άνθος, μικρο- και μακρο- σποριογένεση. | | 9. Καρπός, σπέρμα και έμβρυο. | |
| |
